ރާއްޖޭގައި އޮންނަނީ ރިޔާސީ ނިޒާމެކެވެ. މި ނިޒާމުގެ ދަށުން ވެރިކަން ހިންގުމުގެ ތިން ބާރެއް ވަކިވެފައި އެބަ އޮވެ އެވެ. އެއީ އެގްޒެކެޓިވް އޮތޯރިޓީ، ލެޖިސްލޭޓިވް ރެލްމް އަދި އިންޑިޕެންޑެންޓް ޖުޑިޝަރީ އެވެ. އެގްޒެކެޓިވް އޮތޯރިޓީއަކީ ސަރުކާރު ނުވަތަ ރައީސާއި ކެބިނެޓެވެ. ލެޖިސްލޭޓިވް ރެލްމްއަކީ ގާނޫނު ހަދާ މަޖިލީހެވެ. އަދި އިންޑިޕެންޑެންޓް ޖުޑިޝަރީއަކީ މިނިވަން ޝަރުއީ ބާރެވެ.

ވަކިވެފައިވާ މި ތިން ބާރަކީ އެއް ބާރު އަނެއްބާރާއި ގުޅިފައިވި ނަމަވެސް އެއްބާރު އަނެއް ބާރަށް ނުފޫޒު ނުފޯރުވޭނެ ވަކި ތިން ބާރެވެ. ގުޅިފައިވި ތިން ބާރޭ މި ދެންނެވީ މިސާލަކަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ކަމަށް އިންތިހާބުވެވަޑައިގެން ހުންނެވި ބޭފުޅަކަށް މަޖިލީހުގެ އިތުބާރު ނެތްނަމަ އޭނާ އަޒުލު ކުރެވިދާނެ އެވެ. ނުވަތަ ޖުޑިޝަލް ސާވިސް ކޮމިޝަންގައި ހުންނެވި މެމްބަރަކަށް އިތުބާރު ނެތްނަމަ މަޖިލީހަށް އެމެމްބަރަކުވެސް ވަކި ކުރެވިދާނެ އެވެ.

ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އިންތިހާބަށް މަދު ވަގުތުކޮޅަކަށް ވެފައިވާއިރު މި ނިޒާމުގެ ވާހަކަ ދައްކަން މިޖެހުނީ ވަރަށް މުހިންމު ސަބަބުތަކަށް ޓަކަ އެވެ. ވަރަށް ގިނަ ކެމްޕެއިން ޕޯޑިއަމްތަކުގައި އެއިރެއްގަ ސަރުކާރުގައި ތިއްބަވާ ބޭފުޅުން ދައްކަވާ އެއް ވާހަކައެއް އޮވެ އެވެ. ސަރުކާރު މެމްބަރަށް ވޯޓު ދީގެން ހޮވައިފިނަމަ ސަރުކާރު ހިންގަން ފަސޭހަވާނެ ކަމުގެ ވާހަކަ އެވެ. މި ވާހަކައަކީ އޭގެ ޒާތުގައި ދެއްކޭނެ ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. ސަބަބަކީ ސަރުކާރު މެމްބަރުންނަކަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގައި ނުތިބެވޭނެ އެވެ.

ގާނޫނު ހަދާ މަޖިލީހުގެ ސަރުކާރު ހިންގުމަށާއި ރައްޔިތުންނާއި ގުޅުންހުރި އެހެނިހެންވެސް ކަންކަމުގައި ގާނޫނުތައް ހެދުމެވެ. އަދި ދެން އޮތް ދެ ބާރު ޒިންމާދާރު ކުރުވުމެވެ. މިމަސައްކަތް ކުރުމަށް މަޖިލީހުގައި ތިބެން ޖެހޭނީ އިހްލާސްތެރި މެމްބަރުންނެވެ.

ދެން އޮތީ މަލްޓި ޕާޓީ ސިސްޓަމް ނުވަތަ ގިނަ ސިޔާސީ ޕާޓީތައް އެކުލެވޭ ނިޒާމުގެ ވާހަކަ އެވެ. ގާނޫނު ހަދާ މަޖިލީހުގައި މި ތިބެނީ ކޮންމެވެސް ސިޔާސީ ޕާޓީއެއްގެ މެމްބަރެކެވެ. ނުވަތަ މިނިވަން މެމްބަރެކެވެ. މިއިން ކޮންމެ ގޮތަކަށް މެމްބަރުން މަޖިލީހަށް އިންތިހާބުވިއެއް ކަމަކު މަޖިލީހުގައި ނަންގަވަންޖެހޭ ޒިންމާއަކަށް އެއްވެސް ބަދަލެއް ނާދެ އެވެ. ވަކި ސިޔާސީ ޕާޓީއަކަށް ނިސްބަތްވީތީ މަޖިލީހުގައި އަމިއްލަ ޒަމީރަށް ގަބޫލު ނުކުރެވުނު ނަމަވެސް ބައެއް ކަންކަން ކުރަން މަޖުބޫރުވާ ހާލަތްތައްވެސް އެބަ އާދެ އެވެ. މިސާލަކަށް ސިޔާސީ ޕާޓީން ނެރޭ ތްރީ ލައިން ވިޕާއި އެއްގޮތަށް މަޖިލީހުގައި ވޯޓު ދިނުން ފަދަ ކަންކަމެވެ. މިއީ ޑިމޮކްރަސީގެ ތެރޭގައި ހުރި ބައެއް އުސޫލުތަކެވެ. އޭގެ ޒާތަށް ބަލާއިރު މިއީ ރަނގަޅު ކަމެކޭ ނުވަތަ ގޯސް ކަމެކޭ ދެންނެވޭކަށް ނެތެވެ. އެކި ހާލަތްތަކުގައި މިކަމާއިމެދުވެސް ބަހުސް ހުރެވިދާނެ ދަނޑިވަޅު އެބަ އާދެ އެވެ.

މަޖިލީހުގައި ސަރުކާރާއި ދެކޮޅު މެމްބަރަކު އިންނެވުމަކީ އޭގެ ސަބަބުން ސަރުކާރަށް އަސަރުތަކެއް ކުރުވަފާނެ ކަމެއް ހެއްޔެވެ؟ ޖަވާބަކީ އާއެކެވެ. ޒިންމާ ފުރިހަމައަށް ނަންގަވާނަމަ ވަކި ޕާޓީއެއްގެ މެމްބަރެއްގެ ސަބަބުން ނުވަތަ މެމްބަރުން ތަކެއްގެ ސަބަބުން ސަރުކާރު ހިންގަން ދައްޗެއް ނުކުރެވޭނެ އެވެ. އެހެންނަމަވެސް ޒިންމާދާރު ކުރެވިދާނެ އެވެ. މިސާލަކަށް ފަޅެއް ހިއްކަން ސަރުކާރުން ބަޔަކާއި ހަވާލު ކުރުމުން އެމަޝްރޫއަކީ ފައިދާއަށްވުރެއް ގެއްލުން ބޮޑު މަޝްރޫއެއްނަމަ ސަރުކާރުގެ ވަޒީރުންނާއި މަޖިލީހަށް ސުވާލު ކުރެވިދާނެ އެވެ. އަދި އެއީ ގޯސްކޮށް ކުރިއަށްދާ މަޝްރޫއެކަން ސާބިތުވެއްޖެނަމަ އެމަޝްރޫއެއް ހުއްޓުވިދާނެ އެވެ. މިނިޒާމު މިހެން އޮތުމުން ކޮރަޕްޝަން ހުއްޓުވަން ހިތްވަރު ލިބެ އެވެ.

ރާއްޖެއަކީ ހިންގުމުގެ ނިޒާމު ވަރަށް ބޮޑަށް ކޮރަޕްޓުވެފައި އޮތް ގައުމެކެވެ. ގިނަ މަގާމުތަކުގައި ފެންނަނީ ގާބިލު މީހުންނަށްވުރެއް ބޮޑަށް ރައީސްގެ ގާތް ނުވަތަ އާއިލީ މީހެކެވެ. މިވާހަކަ ތަންކޮޅެއް ތިލަކޮށްލާނަމެވެ. ހެދިބޮޑުވަމުން އަންނަ 13 އަހަރުގެ ކުއްޖަކު، އެކުއްޖާ އުޅޭނެ ގޮތަކަށް އުޅެން އޭނާގެ މައިންބަފައިން ދޫކޮށްލައިފިނަމަ އެކުއްޖާ ގޯސް މަގުން ދިޔުމުގެ ފުރުސަތު ވަރަށް ބޮޑެވެ. ގޯސް ނިޔަތެއް ނެތް ކަންކަމުގައިވެސް ނަތީޖާ ހިތިކޮށް ނިކުންނަ ފަހަރު އާދެ އެވެ. މި މިސާލުގައި މައިންބަފައިންނަކީ ރައްޔިތުންނެވެ. އަދި ކުޑަކުއްޖާއަކީ ސަރުކާރެވެ. ސަރުކާރު ހިންގާނެ ގޮތަކަށް ހިންގަން ރައްޔިތުން ދޫކޮށްލައިގެން ނުވާނެ އެވެ. އަހަރުމެންގެ އަތުގައި އޮތް ބާރަކީ ވޯޓު ކަރުދާސް ކޮޅެވެ. މާދަމާ އަހަރުމެން ނިންމަން މިއުޅެނީ އަހަރުމެންގެ ތުއްތު ދަރިފުޅު ހަމަ މަގުން ގެންދިޔުމަށް ދޭނެ ބާރުތަކާއި ހިފަހައްޓާނެ ބާރުތަކެވެ. މަޖިލީހަށް ހޮވަންވީ އަހަރުމެންނަށް އިތުބާރު ކުރެވޭ އަހަރުމެންނަށް އިހްލާސްތެރި މެމްބަރެކެވެ. މިއީ ރަށުގައި ބަނދަރު ތަރައްގީ ކޮށްދޭނެ މެމްބަރޭ ދަންނަވައިގެން އެ މެމްބަރަކަށް ވޯޓު ދޭކަށް ނުޖެހޭނެ އެވެ. ކޮންމެ މެންބަރަކު ރަށް ތަމްސީލު ކުރަން މަޖިލީހުގައި އިނަސް އެ ބަނދަރު ތަރައްގީވާން ޖެހޭނެ އެވެ. އެއީ ސަރުކާރުގެ ނުވަތަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޒިންމާ އެކެވެ.